تیک عصبی را چگونه کنترل کنیم؟ درمان قطعی تیک عصبی

تیک عصبی حرکت ماهیچه ای سریع و تکراری است که متوجه تکان خوردن برخی از قسمت های بدن یا صداهایی از خود می شوید.

تیک عصبی در دوران کودکی بسیار رایج است و معمولا کودکان برای اولین بار حدود 5 سالگی این حالت را تجربه می کنند. حتی آغاز آن می تواند از بزرگسالی شروع شود.

این مشکل معمولا جدی نیستند و با گذشت زمان بهبود پیدا می کنند. گاهی چنین شرایطی می تواند خسته کننده باشد و باعث اختلال در فعالیت های روزمره شود. 

زمانی که تیک ها بیش از یک سال طول بکشد، سندرم تورت اصطلاحی است که برای این عارضه به کاربرده می شود.

آشنایی با انواع تیک ها

تیک انواع مختلفی دارد. برخی از آنها حرکت بدن را تحت تاثیر قرار می دهد که به عنوان تیک های حرکتی شناخته شده و برخی دیگر باعث تولید صدا می شود و این مورد تیک صوتی است.

نمونه ای از انواع تیک ها به شرح زیر است:

• چروک کردن بینی یا پلک زدن
• تکان دادن سر
• ضربه زدن مکرر انگشتان روی یک سطح
• لمس افراد یا وسیله
• سرفه کردن
• خرناس کشیدن
• تکرار یک صدا یا عبارت
• تکان دادن غیر ارادی پا

گاهی اوقات تیک های عصبی به طور اتفاقی رخ می دهد و ممکن است به دنبال شرایطی مانند اضطراب، استرس، هیجان، شادی یا خستگی ایجاد شود.

علت تیک عصبی

محرک و دلایل مختلفی برای ایجاد هر نوع تیک وجود دارد، از استرس و ناراحتی تا مشکلات فیزیکی می تواند در این عارضه نقش داشته باشد.

استرس و مشکلات عاطفی

یکی از دلایل اصلی این عارضه، استرس است. زمانی که احساس فشار شدید دارید یا دچار ناراحتی عاطفی شده اید، ممکن است بدن به طور غیر ارادی ماهیچه ها را منقبض کند یا برای مقابله با فشار صداهایی را تولید کند.

این حالت برای رهایی از تنش است تا تسکین موقتی رخ می دهد.

عدم تعادل سیستم عصبی

عدم تعادل سیستم عصبی می تواند در تیک های اضطرابی نقش داشته باشند. زمانی که سیستم عصبی سمپاتیک و پاراسمپاتیک تعادل نداشته باشد، تنش عضلانی را افزایش می دهد و باعث حرکات غیرارادی می شود که در نهایت تیک های اضطرابی را به دنبال دارد.

ژنتیک

برخی عوامل ارثی ممکن است در ایجاد اختلالات عصبی نقش داشته باشد. افرادی که در اعضای خانواده خود دچار اختلالات یا دیگر مشکلات سلامت روان هستند ممکن است مستعد ابتلا به نوع اضطرابی آن باشند.

عوامل موثر سبک زندگی

عادات سبک زندگی می تواند در ایجاد اختلال اضطراب نقش داشته باشد که در نهایت افزایش تیک را به دنبال دارد. برخی از رفتارهای ناسالم که تیک های اضطرابی را به دنبال دارد به شرح زیر است:

عدم خواب با کیفیت

کمبود خواب می تواند باعث تشدید اضطراب شود و افراد در زمان استرس دچار تیک عصبی می شوند.

مصرف کافئین

مصرف زیاد کافئین منجر به افزایش رفتار و افکار مضطرب به دلیل اثرات محرکی که بر سیستم عصبی مرکزی دارد، می شود و در نهایت تیک عصبی را به دنبال خواهد داشت.

مصرف مواد

مطالعات نشان داده اند که مصرف برخی از مواد می تواند در ایجاد و بدتر شدن اختلالات تیک عصبی نقش مهمی داشته باشد.

به طور کلی باید بگوییم که مشخص نیست که چه عاملی در بروز آن نقش دارد. اینطور تصور می شود که به دلیل تغییراتی که در بخشی از مغز که حرکت را کنترل می کند ایجاد می شود، چنین عارضه‌ای رخ می دهد.

این عارضه بیشتر به صورت ژنتیکی در افراد بروز پیدا می کند. همچنین به دنبال چنین مواردی نیز رخ می دهد:

• اختلال وسواس فکری (OCD)
• اختلال نقص توجه و بیش فعالی (ADHD)

گاهی اوقات تیک عصبی می تواند به دنبال مصرف داروهای غیر قانونی مانند آمفتامین یا کوکائین رخ می‌دهد یا به دلیل بیماری های جدی تری مانند بیماری هانتینگتون و فلج مغزی ایجاد می شود.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

این مشکل معمولا جدی نیست و به مغز آسیبی وارد نمی کند. اگر به صورت خفیف رخ دهد، نیازی به مراجعه به پزشک ندارید. گاهی اوقات به شکل ناگهانی تیک عصبی را تجربه می کنید و بلافاصله نیز برطرف می شود.

اگر نگران این مشکل در خود یا فرزندتان هستید، در صورت ایجاد چنین مواردی نیاز به مراجعه به پزشک دارید:

• به صورت منظم رخ می دهد و همچنین شدیدتر می شود.
• شرایط شما باعث ایجاد مشکلات عاطفی یا اجتماعی مانند خجالت یا انزوای اجتماعی می شود.
• درد یا ناراحتی به دنبال دارد.
• حین انجام بسیاری از فعالیت های روزانه مانند انجام فعالیت های شغلی یا تحصیلی تداخل ایجاد می کند.
• دچار افسردگی، خشم یا آسیب به خود شده اید.

در این مواقع می توانید به پزشک مراجعه کنید و علائم و مشکل خود را گزارش دهید، پزشک با توجه به شرایط شما بهترین راهکار درمانی را در نظر خواهد گرفت.

چه درمانی دارد

اگر تیک عصبی خفیف باشد و مشکلی ایجاد نکند، نیازی به درمان ندارید. تنها توصیه هایی برای کنترل شرایط شما می شود که شامل خودداری از استرس یا خستگی است.

اگر این عارضه به صورت شدیدتر رخ دهد و فعالیت های روزمره را تحت تاثیر قرار دهد، روش‌ های درمانی مهم‌ تری به بیمار توصیه می شود که این موارد به شرح زیر است:

معکوس سازی عادت

در طی این درمان به شما آموزش می دهند حرکاتی را انجام دهید که بتوانید با تیک های خود مقابله کنید؛ بنابراین در چنین شرایط تیک رخ نخواهد داد.

مداخله رفتاری جامع تیک ها (CBIT)

این روش درمانی مجموعه ای از تکنیک های رفتاری است که به یادگیری مهارت ها برای کاهش حرکات اضافی کمک می کند.

پیشگیری از مواجه و پاسخ (ERP)

هدف از این روش درمانی این است که شما یا فرزندتان با احساساتی که درست قبل از تیک احساس می کنید عادت کنید تا از بروز تیک جلوگیری شود.

علاوه بر این مواردی که برای شما گفتیم، درمان دارویی نیز وجود دارد که به کاهش تیک عصبی کمک می کند. پزشک با توجه به شرایط شما بهترین روش درمانی را برای شما در نظر خواهد گرفت.

تنها در مواقع نادر اگر بیمار به هیچ روش درمانی بهبود پیدا نکند و به صورت شدید به آن دچار باشید، در صورت صلاحدید پزشک عمل جراحی برای او انجام می گیرد.

دستگاهی در بدن قرار داده می شود تا با جریان الکتریکی که ایجاد می کند به تنظیم سیگنال ها در مغز و همچنین کنترل این عارضه کمک کند.

تیک ها تا چه مدت باقی می مانند؟

در اغلب مواقع با گذشت زمان این عارضه بهبود پیدا می کند. گاهی اوقات تنها طی چند ماه رخ می دهد؛ اما در بسیاری از مواقع بیماران سال ها این عارضه را تجربه کرده و پس از مدتی بهبود پیدا می کنند.

این عارضه معمولا از حدود 8 سالگی تا نوجوانی به شکل شدیدتری رخ می دهد و پس از شروع بلوغ بهبود پیدا می کنند.

نکات خود مراقبتی

چند کار ساده وجود دارد که می توانید برای بهبود تیک عصبی انجام دهید که این موارد به شرح زیر است:

از استرس و اضطراب خودداری کنید

برای کنترل استرس و اضطراب سعی کنید که فعالیت آرامش بخش و لذت بخش انجام دهید.

خود را خسته نکنید

باید تا حد امکان شرایط خوبی را برای خوابیدن فراهم کنید و خواب کافی داشته باشید.

درخصوص مشکل خود صحبت نکنید

اگر در خصوص تیک عصبی خود صحبت کنید باعث بدتر شدن شرایط شما می شود یا اگر فرزندتان به این عارضه مبتلاست، زمان رخ دادن به او نگویید. باید به اطرافیان خود نیز بگویید که در صورت رخ دادن چنین حالتی واکنشی به کودک شما نشان ندهند.